บิ๊กเนมรวมตัว ก่อการดี หนุนเลิกสอบเข้าป.1

ข้อสรุปจากวงเสวนาเมื่อวันที่ 15 มกราคมที่ผ่านมาที่ห้องศูนย์การรียนรู้อเนกประสงค์ TK Park  วงเสวนานี้จัดขึ้นเพื่อประกอบการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติการพัฒนาเด็กปฐมวัยที่กำลังเตรียมเข้าสู่การพิจารณาของสนช. และเพื่อเป็นแนวทางในการให้ความรู้ความเข้าใจกับประชาชนให้ทราบที่มาที่ไปอย่างชัดเจน ทั้งข้อมูลและนักวิชาการที่ผลักดันเรื่องนี้ เพื่อง่ายต่อการทำความเข้าใจเราขอสรุปเป็นข้อๆ เพื่อส่งต่อข้อมูลหนุนให้เลิกสอบเข้าป.1 

เข้าใจเด็กปฐมวัย   

รากฐานของมนุษย์ต้องเริ่มตั้งแต่ช่วงปฐมวัยนั่นคือหน้าต่างแห่งโอกาส (window of opportunity) ซึ่งเด็กต้องการแนวทางปฏิบัติของผู้ใหญ่ที่สุดในช่วงเวลานี้ สมองกำลังเรียนรู้และจดจำสิ่งต่างๆ เพื่อสร้างรากฐานของชีวิต พ่อแม่จำเป็นต้องเห็นคุณค่าของการเล่นมากกว่าการเรียน ห้ามพลาดช่วงเวลาทองนี้ด้วยประการทั้งปวงทั้งนี้สาระสำคัญของร่างพรบ. ฉบับที่เข้าสู่ครม. ได้สร้างหลักประกันว่าการพัฒนาของเด็กปฐมวัยของไทยจะเป็นไปตามหลักวิชาการ และเป็นไปเพื่อประโยชน์ของเด็กปฐมวัยอย่างแท้จริง ตั้งแต่การนิยามของเด็กปฐมวัยคือ 0-8 ปีซึ่งเป็นไปตามหลักการที่องค์การสากล เช่น UNICEF, UNESCO จัดให้มีการพัฒนาเด็กปฐมวัยในช่วงรอยต่อระหว่างระดับอนุบาลกับประดับประถมศึกษาอย่างต่อเนื่องและราบรื่น และอื่นๆ ที่จะมีผลต่อการทำงานครบทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องกับเด็กปฐมวัย

สอบแล้วเกิดผลเสีย  

 มาถึงประเด็นที่ถกเถียงกันขึ้นสอบแล้วเกิดผลอย่างไรกับเด็ก

- เกิด Toxic Stress คือความเครียดที่เป็นพิษ ซึ่งเป็นผลมาจากประสบการณ์เชิงลบที่เรื้อรัง เช่น การละเลยเด็กและการทารุณกรรมเด็ก ซึ่ง รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี (ผอ.ศูนย์คุณธรรม) กล่าวว่าระบบแพ้คัดออก = การทารุณกรรมเด็ก ซึ่งเมื่อเด็กเกิดความเครียดก็ส่งผลกระทบต่อการทำงานของสมอง จิตใจ ส่งผลให้พฤติกรรมเปลี่ยนไป

- ทักษะสมอง EF หายในช่วงปฐมวัยเป็นช่วงเวลาทองของการสร้าง EF แต่ถูกทำลายด้วยความเครียด ความกดดัน และกิจกรรมที่ไม่สอดคล้องกับพัฒนาการ โดยธรรมชาติของมนุษย์จะมีระบบการจัดการความเครียดได้ตามวัย แต่หากถูกทำให้เครียดก่อน จะเกิดผลเสียต่อพัฒนาการทางสมอง การเรียนรู้และอารมณ์ของเด็ก

- ระบบการสอบทำลาย จินตนาการ คุณธรรม จริยธรรม จิตใต้สำนึก แรงบันดาลใจ ศรัทธา สายใยแห่งความผูกพันในครอบครัวและตัวตนที่แท้จริงของเด็ก ชอบไม่ชอบ ไม่มีสิทธิ์เรียกร้อง ชีวิตวัยเด็กหาย

- สิทธิขั้นพื้นฐานของเด็กหายไปทั่วโลกเข้าใจตรงกันว่าระบบแพ้คัดออกในเด็กปฐมวัยเป็นการละเมิดสิทธิเด็ก และเป็นการเลือกปฏิบัติ ซึ่งหลายประเทศทั้ง ฟินแลนด์ จีน สิงค์โปร์ และมาเลเซียประกาศยกเลิกการสอบตั้งแต่ระดับประถมศึกษา เพื่อไม่สร้างแรงกดดันที่ทำลายสมองและพัฒนาการของเด็ก

- สอบไม่ได้ส่งผลต่อต่อการเห็นคุณค่าในตัวเองต่ำลง เกิดภาวะไม่รักเรียนในระยะยาว

- ค่านิยมที่ผิดในการเลี้ยงเด็กปฐมวัย ว่าต้องเร่งรัดให้อ่านออก เขียนได้ เพื่อสอบเข้าป.1 จนครูอนุบาลไม่สามารถพัฒนาเด็กได้ตามหลักการปฐมวัย



ไม่สอบ...แต่ต้องมีทางออก

จากวงเสวนามีข้อเสนอหลากหลายด้วยกัน...แนวทางแรก จับฉลาก วิธีนี้ต้องลงรายละเอียดถึงเกณฑ์การจับฉลากของแต่ละโรงเรียน เพราะน่าจะมีข้อโต้แย้งหรือประเด็นอื่นๆ ตามมาพอสมควร แนวทางที่สอง จากสอบบนกระดาษมาเป็นประเมินพัฒนาการของเด็กที่ต้องทำได้ตามวัย และหากแต่ละโรงเรียนมีเด็กที่ผ่านเกณฑ์ประเมินเกินกว่าที่จะรับก็อาจจะใช้การจับฉลากเพื่อคัดเลือกต่อไปแนวทางที่สาม สอบพ่อแม่ เพื่อวัดทั้งเรื่องของพัฒนาการหรือการเลี้ยงลูกในช่วงปฐมวัยโดยอาจจะใช้คู่มือ DSPM เป็นข้อสอบ ซึ่งผลพลอยได้คือพ่อแม่จะรู้วิธีการเลี้ยงลูก ซึ่งไม่แน่ว่าต่อไปจากโรงเรียนติวเด็กก็จะเป็นโรงเรียนติวพ่อแม่แทน

สอบ ไม่สอบ สาระสำคัญคือทำหน้าที่แล้วหรือยัง? ไม่ว่าจะสอบหรือไม่สอบพ่อแม่ต้องทำหน้าที่....

- พ่อแม่ต้องสร้างประสบการณ์ที่มีคุณภาพเพื่อให้สมองส่วนหน้านำไปใช้งาน มีทัศนคติที่ดีในการเลี้ยงลูก ปรับกระบวนทัศน์ เปิดโลกทัศน์ เติมความถนัดของลูก คุณสุภาวดี หาญเมธี ประธานสถาบัน RLG (รักลูก เลิรน์นิ่ง กรุ๊ป) กล่าวว่า ทำยังไงให้ทุกคนเข้าใจว่าโลกข้างหน้าไม่เหมือนเดิม พ่อแม่ต้องดูแลเด็กไม่เหมือนเดิม สาระสำคัญคือห้ามสอบเด็ดขาด เพราะเป็นการทำร้ายเด็กและสร้างความเหลื่อมล้ำในสังคม ให้ใช้วิธีการที่เด็กต้องไม่ได้รับผลร้าย

- ต้องเข้าใจพัฒนาการของเด็กโดยเฉพาะช่วงปฐมวัย เพื่อการปฏิบัติและเลี้ยงดูที่ถูกต้อง ซึ่งเรียนรู้ได้จากคู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยDSPM (Developmental Surveillance and Promotion Manual) เพื่อใช้เป็นแนวทางในการเลี้ยงดูเด็กและติดตามพัฒนาการการเจริญเติบโตของเด็กปฐมวัย

ขณะที่โรงเรียนผศ.ดร.วรวรรณ เหมชะญาติ (สาขาวิชาการศึกษาปฐมวัย คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) กล่าวว่า โรงเรียนมีหน้าที่เตรียมพื้นที่ให้เหมาะสมกับเด็กและการเรียนรู้ พัฒนาเด็กทุกคนไปตามความแตกต่าง ดูแลเด็กที่ไม่พร้อมและพัฒนาให้มีประสิทธิภาพ

สาระสำคัญของพรบ.ปฐมวัย

มาดูที่ความดีงามของพรบ.ที่เราต้องเอาใจช่วยหรือร่วมลงแรงแข่งขันให้ผ่านให้ได้เพราะประโยชน์ที่ได้จะเกิดขึ้นลูกๆ เราคือ...

• ยกเลิกการสอบเข้าป.1 ที่ไม่ส่งผลดีให้กับเด็ก
• เป็นหลักประกันสิทธิของเด็กปฐมวัยว่าจะได้รับอย่างเหมาะสมและสอดคล้องกับพัฒนาของช่วงวัยและธรรมชาติของสมอง
• มีการบูรณาการเพื่อการดูแลเด็กปฐมวัยจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับอย่างมีคุณภาพและเท่าเทียมไม่ใช่ต่างหน่วยต่างทำ ไม่เกิดผลอย่างที่เคยเป็นมา
• แก้วิกฤติพัฒนาการเด็กปฐมวัยของไทยว่าล่าช้าประมาณ 30% ซึ่งเป็นสถิติที่ต่อเนื่องมากว่า 15 ปี
• เพื่อวางรากฐานให้มั่นใจว่า สังคมไทยจะพัฒนาทุนมนุษย์ของประเทศให้รับภารกิจของโลกในยุค Disruption ได้
• การพัฒนาเด็กปฐมวัยของไทยจะเป็นไปตามหลักวิชาการสากล และเป็นไปเพื่อประโยชน์อย่างแท้จริงทั้งเรื่องการกำหนดนิยามของเด็กปฐมวัยเป็น0-8ปี, การพัฒนาเด็กปฐมวัยในช่วงรอยต่อระหว่างระดับอนุบาลกับระดับประถมศึกษาต้องต่อเนื่องและราบรื่น, รัฐและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น จัดบริการและสวัสดิการให้ครบทุกด้านที่เกี่ยวข้องกับเด็กปฐมวัย 

          
สุดท้ายและยังไม่ท้ายสุดจากวงเสวนาก็ได้ชวนเราคิดว่า สถานการณ์ที่เกิดขึ้นนี้ สังคมรู้ไหม? เข้าใจไหม? เปลี่ยนไหม? รับผิดชอบไหม?... ซึ่งขณะที่เรากำลังอ่านอยู่ คณะทำงานพัฒนาเด็กปฐมวัย ก็กำลังรวบรวมข้อมูลและข้อคิดเห็นทางด้านวิชาการอื่นๆ และข้อสรุปจากวงประชุมนี้เพื่อยื่นต่อสนช. และเชื่อว่าอีกไม่นานเกินรอเราจะทราบผลว่า อนาคตของเด็กไทยจะเป็นอย่างไร จะถูกให้ล่องลอยอยู่ในอากาศแบบนี้ต่อไป หรือถูกจัดวางให้เป็นที่เป็นทางอย่างเหมาะสม รอติดตามตอนต่อไปค่ะ

มาสร้างบรรยากาศการเรียนที่บ้านด้วยโปสเตอร์สื่อการเรียนรู้สำหรับเด็ก ๆ กันค่ะ

ดาวน์โหลดฟรี โปสเตอร์และสื่อการเรียนรู้ ช่วยสร้างแรงบันดาลใจในการเรียนรู้นอกตำรา

ความรู้ในตำราเป็นสิ่งจำเป็นที่ลูกจะได้ใช้ในการเรียน ส่วนความรู้นอกตำราก็เป็นความรู้รอบตัวที่สามารถนำไปต่อยอดการเรียนในห้องเรียนหรือในวิชาต่าง ๆ ของลูกได้เช่นกัน

5 เว็บดาวน์โหลดฟรี โปสเตอร์และสื่อการเรียนรู้สำหรับเด็ก

โหลดฟรี! สื่อการเรียนรู้วาฬบรูด้าและผองเพื่อนสัตว์ทะเลหายาก

โดยกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทช.) โดยศูนย์วิจัย ทช. อ่าวไทยตอนบนฝั่งตะวันตก เปิดให้คุณพ่อคุณแม่ดาวน์โหลดสื่อการเรียนรู้สัตว์ทะเลหายากพร้อมวิธีการช่วยเหลือเมื่อพบสัตว์เกยตื้นหรือติดเครื่องมือประมง นอกจากเป็นการปลูกฝังให้เด็กๆ รักธรรมชาติ รักสัตว์ทะเลแล้ว เนื้อหายังอัดแน่นไปด้วยความรู้ทางวิชาการที่ไม่น่าเบื่ออีกด้วย โดยสื่อการเรียนรู้มีทั้งหมด 4 แผ่น แบ่งเป็น เนื้อหาเกี่ยวกับวาฬบรูด้า 2 แผ่น แผ่นพับการช่วยเหลือสัตว์ทะเลหายาก และแผ่นพับสัตว์ทะเลหายาก อีกอย่างละแผ่น 

Link Download : https://bit.ly/3xMjbC3

นาซ่าเปิดให้ดาวน์โหลดโปสเตอร์วัตถุต่างๆ ในระบบสุริยะ ฟรี!

นาซ่าเผยแพร่โปสเตอร์ของวัตถุต่าง ๆ ในระบบสุริยะจักรวาล กว่า 21 วัตถุ โดยโปสเตอร์ดวงดาวเหล่านั้นสร้างขึ้นมาจากภาพถ่ายจริงๆ ที่ยานอวกาศ และมนุษย์ถ่ายเอาไว้ นอกจากนี้ในลิงก์ยังมีข้อมูลคร่าวๆ ของวัตถุต่างๆ เช่น ปีที่สำรวจพบ ขนาด วงโคจร ฯลฯ งานนี้นาซ่าอนุญาตให้ใช้ได้ฟรี สามารถเข้าไปดาวน์โหลดตามลิงก์นี้ได้เลยค่ะ    

Link Download : solarsystem.nasa.gov

ดาวน์โหลดเลย สื่อการเรียนรู้สัตว์ดึกดำบรรพ์ขนาดใหญ่ 9 ชนิด 

ไดโนเสาร์เป็นสัตว์ดึกดำพรรพ์ที่สูญพันธุ์ไปหลายล้านปีแล้ว เด็กคงจะจินตนาการไม่ออกว่าถ้าปัจจุบันไดโนเสาร์ยังมีชีวิตอยู่มันจะตัวสูงใหญ่มากแค่ไหน GeoThai.net แจกฟรีโปสเตอร์ สื่อการเรียนรู้ สัตว์ดึกดำบรรพ์ขนาดใหญ่ 9 ชนิด สำหรับคุณพ่อคุณแม่ที่อยากจะปริ้นหรือเซฟเก็บไว้ให้ลูกๆ ได้เรียนรู้กัน

สถาบันวิจัยดาราศาสตร์ฯ เปิดให้โหลดโมเดลดาวเคราะห์ในระบบสุริยะ ฟรี!

สถาบันวิจัยดาราศาสตร์ชวนเด็ก ๆ และพ่อแม่มาสร้างดาวเคราะห์ทั้ง 8 ดวงด้วยตัวเอง กับคอลเลกชั่นโมเดลดาวเคราะห์ในระบบสุริยะ จาก NARIT ง่าย ๆ แค่ดาวน์โหลด ปรินท์ ตัด พับ ทากาว ก็สามารถสร้างดวงดาวจำลองของตัวเองได้

Link Download : http://www.narit.or.th/index.php/astro-media-emdia-menu

กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช เปิดให้ดาวน์โหลดโปสเตอร์สัตว์ป่าสงวนแห่งประเทศไทย

กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธ์ุพืช แจกฟรีโปสเตอร์สัตว์ป่าสงวนของไทย จำนวน 15 ชนิด ภายใต้ พ.ร.บ.สงวนเเละคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ.2535 เพื่อให้เด็กและเยาวชนรู้จักสัตว์แต่ละชนิดอย่างละเอียด 

Link Download : https://bit.ly/2WAyalh

"ถอดประเด็น ทำไมเด็กอนุบาลจึงไม่ควรสอบเข้า ป.1"

ปีที่แล้วมีข่าวที่พ่อแม่หลายๆ คนคงติื่นเต้น และลุ้นไปกับ พรบ. ปฐมวัย โดยเฉพาะกฎหมายห้ามสอบ ที่คณะกรรมการอิสระเพื่อการปฏิรูปการศึกษา  (กอปศ.) แต่แล้วเมื่อ พรบ. ไม่ผ่านการพิจารณาของสภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) กอปศ. จะไปต่อหรือพอแค่นี้  

นี่จึงเป็นที่มาของการถกประเด็น "ทำไมเด็กอนุบาล จึงไม่ควรสอบเข้าป.1"  ซึ่งรักลูกได้สรุปประเด็นมาดังนี้ 

ยกเลิกสอบเข้า ป.1 เพื่ออะไร และสอบเข้า ป.1 ไปทำไม ?

ตอนนี้เป็นเรื่องที่ต้องการคำตอบในประเด็นการสอบเข้า ป.1 แต่เด็กวัยนี้เป็นวัยเดียวที่ไม่สามารถเรียกร้องสิ่งใดได้ให้กับตัวเค้าเป็นวัยเดียวที่ต้องการการปกป้องคุ้มครองจากผู้ใหญ่โดยเฉพาะผู้ที่มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับเด็ก 

“เพื่อเป็นหลักประกันว่าเด็กปฐมวัยจะไม่ถูกติว ถูกบังคับให้เร่งเรียนเขียนอ่าน ตั้งแต่วัยยังไม่พร้อม จนเกิดความเครียดต่อเนื่องระยะยาว”

ทำไมต้องมีพระราชบัญญัติการพัฒนาเด็กปฐมวัย

รัฐธรรมนูญฉบับล่าสุดพุทธศักราช 2560 พูดถึงการพัฒนาเด็กเล็กหรือเด็กก่อนวัยเรียนเอาไว้อย่างชัดเจน เพราะฉะนั้นเมื่อเรามีรัฐธรรมนูญเช่นนี้ เราก็ต้องมีกฎหมายขึ้นมาเพื่อรองรับให้เกิดการปฏิบัติอย่างแท้จริง

ถ้าเรามองนอกเหนือจากรัฐธรรมนูญแล้ว มีข้อมูลทางวิชาการยืนยันได้ว่าปฐมวัยเป็นวัยที่สำคัญที่สุดของชีวิตมนุษย์ทั้งเรื่องการพัฒนาทักษะสมองส่วนหน้าหรือที่เรียกว่า Executive Functions (EF) และการพัฒนาทุกด้านโดยรวม แต่ประเทศไทยกลับตกอยู่ในสภาวะที่ต้องเร่งแก้ไขด่วน

ประเทศไทยเผชิญสถานการณ์ที่พัฒนาการของเด็กปฐมวัยล่าช้า ไม่สมวัย ถึง 30 % เป็นระยะเวลาต่อเนื่องกันมานานกว่า 15 ปีแล้วเด็กไทยก็พัฒนาล่าช้าไปถึง 29 % การพัฒนาทางด้านภาษาของเราก็ล่าช้า ถ้ามองทั้งหมดแล้วมันถึงจุดที่จะต้องแก้ไขอย่างเร่งด่วน

เหตุผลสำคัญที่ต้องยุติการสอบเข้า ป.1 คืออะไร ?

สิ่งที่กระทบต่อความเชื่อ กรอบคิดของสังคมเด็กกลุ่มที่มาสอบ ทั้งสอบได้และไม่ได้เด็กกลุ่มนี้น่าสงสาร ทั้งๆ ที่คุณภาพของเด็กในช่วงชีวิตนี้ดีที่สุดเวลาพัฒนาสมอง ความคิดสร้างสรรค์มันก็หมดไปกับระบบการติวต่างๆและการเร่งเรียน เร่งรัด แล้วความเครียดระยะยาวมันก็ไม่มีผลดีต่อเด็กเลย โดยเฉพาะการพัฒนาสมอง

ฉะนั้นการเร่งรัดเรียนเขียนอ่าน มันทำลายชีวิตในเยาว์วัยของเด็กที่ควรจะเบิกบานและมีความสุข ทำลายทัศนคติที่ดีต่อการเรียนรู้ในอนาคต ทำลายสัมพันธภาพที่ดีของเด็ก แทนที่พ่อแม่จะชวนลูกเล่น ซึ่งมันเป็นกระบวนการเรียนรู้ที่ดีที่สุด

ถ้าเด็กไม่ต้องสอบเข้า ป.1 จะมีแผนรองรับอย่างไร ?
มันจะเชื่อมโยงกับใจความสำคัญของ พ.ร.บ. อีกเรื่องหนึ่ง คือการให้ความรู้กับพ่อแม่ ผู้ปกครอง ชุมชน สังคม ให้เข้าใจ ต้องมีกระบวนการให้ความรู้ทุกขั้นทุกตอนจนกระทั่งเด็กโตขึ้นมา หรือแม้ในตัวเด็กเองโตขึ้นมาก็ต้องมีความรู้ที่จะดูแลตัวเอง

ถ้าถามว่าถ้าไม่สอบจะคัดเลือกอย่างไร การคัดเลือกเด็กยังคงต้องมีอยู่ เพราะว่าความต้องการมันมากกว่าจำนวนที่รับได้ แต่ว่าใน พ.ร.บ. ประสงค์ว่าถ้าจะรับเด็กแล้วจะต้องเป็นการคัดเลือกที่ไม่กระทบต่อตัวเด็ก

พ่อแม่จะทำอย่างไร ในเมื่อคุณภาพของแต่โรงเรียนยังไม่เท่ากัน
ต้องยอมรับว่าโรงเรียนที่จัดสอบ พ่อแม่กลุ่มที่มีโอกาสคือพ่อแม่ที่พาลูกไปติว พ่อแม่กลุ่มนี้ก็จะได้มีโอกาสเข้าสู่ระบบของการสอบ โอกาสของการที่ลูกจะได้เข้าเรียนจึงเยอะกว่า
 

ถ้าโรงเรียนดีคัดเด็กดี ครูดี ผู้ปกครองดี ในขณะพ่อแม่ที่มีศักยภาพที่จะพัฒนาโรงเรียนหรือการบริหารที่ด้อยคุณภาพก็ไม่ได้ ดังนั้น การกระจายศักยภาพของพ่อแม่สู่โรงเรียนมันก็จะเกิดขึ้น แล้วทุกโรงเรียนก็จะถูกพัฒนาไปสู่มาตรฐานที่ต้องการ

ถ้าไม่กำหนดบทลงโทษ จะไปต่ออย่างไร ?

พ่อแม่ที่พาลูกไปสอบอาจจะไม่เข้าใจ เป็นเพราะเราต่างหากที่ไม่ได้สร้างความเข้าใจให้มากพอ ถ้าโรงเรียนไม่จัดสอบแล้วมันควรแก้ที่ต้นทางอย่างพ่อแม่ดีกว่า แล้วจะทำอย่างไร คณะกรรมการชุดใหม่ภายใต้ พ.ร.บ. อาจจะต้องให้มีบทลงโทษทางสังคมเพิ่มขึ้นด้วย เช่น นอกจากแจ้งกลับไปที่ต้นสังกัดให้พิจารณามาตรฐานคุณภาพ

อาจจะมีคนที่เสียประโยชน์บ้าง แต่หากเราเอาเด็กเป็นตัวตั้ง เด็กปฐมวัยเป็นวัยเดียวที่ไม่สามารถลุกขึ้นมาปกป้องตัวเองได้ พ่อแม่ผู้ปกครอง ครู นักวิชาการ ผู้ใหญ่จะต้องโอบอุ้มและปกป้องคุ้มครองสิทธิของพวกเขา ให้พวกเขาได้ใช้ช่วงปฐมวัยไปกับการสร้างรากฐานชีวิตที่มีคุณภาพ

“เด็กที่ถูกเตรียมพร้อมอย่างมีความสุขและเข้าใจ เขาจะรู้สึกว่ามีพลังชีวิตที่จะเดินต่อไปข้างหน้า มีศักยภาพในการเรียนรู้เพราะเขารักที่จะเรียนรู้ไปตลอดชีวิต”